ZASADY I ORGANIZACJA POMOCY PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNEJ

Obowiązującym uregulowaniem prawnym dotyczącym udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach jest rozporządzenie MEN z 30 kwietnia 2013 roku.

Projektowane cele wprowadzonych zmian:

Oferta pomocy psychologiczno-pedagogicznej "jak najbliżej ucznia", tzn. w środowisku jego nauczania i wychowania - w przedszkolu, szkole, placówce i środowisku rodzinnym (poprzez działania wpierające rodziców).

Umożliwienie organizowania tej pomocy w sposób uwzględniający specyfikę pracy przedszkola, szkoły, placówki i pozytywnie zweryfikowane w praktyce już wcześniej stosowane w nich rozwiązania organizacyjne.

Zapewnienie uczniom lepszej opieki poprzez większą elastyczność procedur i zmniejszenie ilości niezbędnej dokumentacji.

Istota pomocy - specjalne potrzeby edukacyjne

Istotą pomocy psychologiczno-pedagogicznej udzielanej uczniom ma być:

rozpoznawanie i zaspokajanie ich indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych; rozpoznawanie ich indywidualnych możliwości psychofizycznych wynikających ze specjalnych potrzeb edukacyjnych.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Uczeń z niepełnosprawnością

Uczeń z niepełnosprawnością to uczeń z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego, który z uwagi na zaburzenia i odchylenia rozwojowe o zróżnicowanej etiologii, wymaga zastosowania specjalnej organizacji procesu edukacyjnego w zakresie: organizacji warunków technicznych, metod i środków stosowanych w procesie dydaktycznym, kształtowania relacji społecznych, współpracy ze środowiskiem rodzinnym. Do uczniów niepełnosprawnych należy zaliczyć: uczniów niewidomych, słabo widzących, niesłyszących, słabo słyszących, z niepełnosprawnością ruchową (w tym z afazją i mózgowym porażeniem dziecięcym), z autyzmem (w tym z zespołem Aspargera), z upośledzeniem umysłowym (w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym), z niepełnosprawnościami sprzężonymi.

Specyficzne trudności w uczeniu się

Zgodnie z zapisem zawartym w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych, przez specyficzne trudności w uczeniu się, należy rozumieć: trudności w uczeniu się odnoszące się do uczniów w normie intelektualnej, którzy mają trudności w przyswajaniu treści nauczania, wynikające ze specyfiki ich funkcjonowania percepcyjno-motorycznego i poznawczego, nieuwarunkowane schorzeniami neurologicznymi. W szczególności chodzi tu o dysleksję, dysgrafię, dysortografię i dyskalkulię.

Niepowodzenia edukacyjne

Wyraźne rozbieżności między celami edukacji a osiągnięciami szkolnymi uczniów oraz kształtowanie się negatywnego stosunku wobec wymagań szkoły. Inaczej (J. Konopnicki), to stan, w jakim znalazło się dziecko na skutek niemożności sprostania wymaganiom szkoły. Przejawy najbardziej ewidentne: drugoroczność, wieloroczność, wypadnięcie z systemu.

Choroba przewlekła

Za chorobę przewlekłą uznaje się takie zaburzenia i odchylenia od normy, które posiadają jedną lub więcej z następujących cech charakterystycznych: są trwałe, spowodowane są przez nieodwracalne zmiany patologiczne, wymagają specjalnego postępowania rehabilitacyjnego, wymagają długotrwałego leczenia, długiego nadzoru, obserwacji czy opieki .

Zdiagnozowanie przez lekarza przewlekłej choroby nie oznacza automatycznie potrzeby stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy wobec tego dziecka, ale wskazuje głównie na jego specjalne potrzeby medyczne. Choroby przewlekłe, to między innymi: astma, hemofilia, padaczka, depresja, schizofrenia, zaburzenia psychotyczne, zaburzenia tikowe, zaburzenia odżywiania (bulimia, anoreksja), cukrzyca.

Zaburzenie komunikacji językowej

Grupa ekspresji językowej - dzieci, którzy słyszą i rozumieją mowę, jednak nie mogą jej używać i do ekspresji potrzebują alternatywnych form języka. Do tej grupy należeć mogą osoby z normą intelektualną, ale i z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, z mózgowym porażeniem dziecięcym, z autyzmem, z całkowitą afazją ruchową wrodzoną lub nabytą np. w konsekwencji wypadku.

Grupa języka alternatywnego - dzieci mają problem zarówno z rozumieniem mowy jak też z językową ekspresją werbalną. W celu porozumiewania się z nimi językowo, trzeba ustanowić język alternatywny: formę komunikacji, dzięki której nauczą się rozumieć przekaz innych i na bazie tej umiejętności same zaczną jej używać. Szczególnymi przedstawicielami tej grupy są niesłyszący, jednak dla nich opracowano odrębne metody. Tu mówimy raczej o osobach, u których sam zmysł słuchu działa prawidłowo, a zaburzenia rozumienia spowodowane są innymi czynnikami. Dotyczy to osób z autyzmem, z zaburzeniami przetwarzania słuchowego, jak np. w afazji sensorycznej, w głębszym upośledzeniu umysłowym. W tej grupie są też uczniowie niesłyszący z niepełnosprawnością ruchową, którzy nie mogą korzystać z tradycyjnych metod surdopedagogiki.

Grupa wsparcia językowego - są w niej dzieci i młodzież, które rozumieją mowę i podejmują próby mówienia, jednak przekaz werbalny nie jest zrozumiały i adekwatny do potrzeb oraz możliwości poznawczych i społecznych. Dla nich język alternatywny ma stanowić uzupełnienie lub wsparcie języka mówionego. Dla tych, którzy wciąż uczą się mowy i języka (mają zajęcia logopedyczne polegające na wywoływaniu i korygowaniu głosek, sylab, słów, zdań), ma stać się rusztowaniem dla tej umiejętności, ułatwić i udrożnić naukę.

Inny podział zaburzeń komunikacji językowej:

zaburzenia języka: zaburzenia składni, trudności w opanowaniu form gramatycznych, trudności z organizacją tekstu, kłopoty z nabywaniem nowego słownictwa, trudności w używaniu zwrotów adekwatnych do sytuacji, nieumiejętność spójnego wypowiadania się;

zaburzenia mowy dotyczące: artykulacji (np. nieprawidłowe wymawianie głosek), fonacji (np. mówienie z dużym wysiłkiem, mówienie bardzo głośne), płynności mowy (np. jąkanie).

Niedostosowanie społeczne

Dzieci i młodzież niedostosowane społecznie pozostają w wyraźnej opozycji do wartości społecznych oraz norm obyczajowych, moralnych i prawnych, a skutkiem ich zachowań jest szeroko rozumiana destrukcja istniejącego ładu społecznego. Dla dzieci i młodzieży zagrożonych niedostosowaniem charakterystyczne są powtarzające się i utrwalone wzorce zachowań dyssocjalnych, agresywnych lub buntowniczych, które mogą doprowadzić do przekroczeń norm społecznych i oczekiwań dla danego wieku.

Sytuacja traumatyczna

Stan psychiczny lub fizyczny wywołany działaniem realnie zagrażających zdrowiu i życiu czynników zewnętrznych (przyroda, ludzie), prowadzący często do głębokich i długo utrzymujących się zmian w funkcjonowaniu człowieka. Zmiany te wyrażają się w zaburzeniach somatycznych i psychicznych.

Sytuacja kryzysowa

Zbieg zdarzeń, okoliczności i zachowań, które zakłócają normalny tryb funkcjonowania człowieka. Sytuacja kryzysowa może być spowodowana jednym zdarzeniem traumatycznym bądź ujawnić się jako konsekwencje długotrwałych minikryzysów (zaniedbań, konfliktów) w sferze wychowawczej, edukacyjnej, psychologicznej, ekonomicznej, organizacyjnej.

 

Formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Korzystanie z pomocy psychologiczno-pedagogiczna w szkole jest dobrowolne i nieodpłatne. Udzielana jest ona uczniom przede wszystkim w trakcie bieżącej pracy z nimi. Udzielają jej nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści, a w szczególności: psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, doradcy zawodowi i terapeuci pedagogiczni.

Warto zauważyć, że katalog osób mogących udzielać uczniom w szkole pomocy psychologiczno-pedagogicznej nie ma charakteru zamkniętego. W zależności więc od potrzeb mogą jej udzielać również inni specjaliści. To dyrektor placówki odpowiada za organizację pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniom, a pomoc ta musi być dostosowana do realnych potrzeb.

A oto wykaz innych form pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Klasy terapeutyczne

Dla kogo organizowane: uczniowie wykazujący jednorodne lub sprzężone zaburzenia, wymagający dostosowania organizacji i procesu nauczania do ich specjalnych potrzeb edukacyjnych oraz długotrwałej pomocy specjalistycznej.

Na jakiej podstawie: opinia PPP, z której wynika potrzeba objęcia ucznia pomocą w tej formie.

Prowadzący: nauczyciele właściwych zajęć edukacyjnych.

Ilość uczestników: do 15 uczniów.

Czas trwania pojedynczej jednostki: nauczanie jest prowadzone według realizowanych w danej szkole programów nauczania, z dostosowaniem metod i form ich realizacji do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów.

Zajęcia rozwijające uzdolnienia

Dla kogo organizowane: uczniowie szczególnie uzdolnieni. Zajęcia te prowadzi się przy wykorzystaniu aktywnych metod pracy.

Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy.

Prowadzący: nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć .

Ilekroć jest mowa o „kwalifikacjach odpowiednich do rodzaju prowadzonych zajęć”, należy odwołać się do rozporządzenia MEN z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli – choć i tak nie zawsze znajdziemy jednoznaczne odpowiedzi.

Ilość uczestników: do 8 uczniów.

Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.

Zajęcia dydaktyczno-wyrównawcze

Dla kogo organizowane: uczniowie mający trudności w nauce w szczególności w spełnianiu wymagań edukacyjnych wynikających z podstawy programowej kształcenia ogólnego dla danego etapu edukacyjnego.

Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy.

Prowadzący: nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć.

Ilość uczestników: do 8 uczniów.

Czas trwania pojedynczej jednostki: 45 minut.

Zajęcia korekcyjno-kompensacyjne

Dla kogo organizowane: uczniowie z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub specyficznymi trudnościami w uczeniu się.

Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy.

Prowadzący: nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć .

Podczas konsultacji dotyczących projektu omawianego tu rozporządzenia, padła propozycja wprowadzenia regulacji prawnych dotyczących wymaganych kwalifikacji terapeutów pedagogicznych. Zgodnie z deklaracją MEN propozycja ta zostanie uwzględniona podczas prac nad nowelizacją rozporządzenia w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli.

Ilość uczestników: do 5 uczniów.

Czas trwania pojedynczej jednostki: 60 minut. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie zajęć specjalistycznych w czasie krótszym, zachowując ustalony dla ucznia łączny czas tych zajęć.

Zajęcia logopedyczne

Dla kogo organizowane: uczniowie z zaburzeniami mowy, które powodują zaburzenia komunikacji językowej oraz utrudniają naukę.

Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy.

Prowadzący: nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć.

Ilość uczestników: do 4 uczniów.

Czas trwania pojedynczej jednostki: 60 minut. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie zajęć specjalistycznych w czasie krótszym, zachowując ustalony dla ucznia łączny czas tych zajęć.

Zajęcia socjoterapeutyczne, inne zajęcia o charakterze terapeutycznym

Dla kogo organizowane: uczniowie z dysfunkcjami i zaburzeniami utrudniającymi funkcjonowanie społeczne.

Na jakiej podstawie: rozpoznanie indywidualnej potrzeby objęcia ucznia taką formą pomocy.

Prowadzący: nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści posiadający kwalifikacje odpowiednie do rodzaju prowadzonych zajęć.

Ilość uczestników: do 10 uczniów.

Czas trwania pojedynczej jednostki: 60 minut. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie zajęć specjalistycznych w czasie krótszym, zachowując ustalony dla ucznia łączny czas tych zajęć.

Zajęcia związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej

Dla kogo organizowane: uczniowie gimnazjum i szkół ponadgimnazjalnych.

Prowadzący: nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści. W przypadku braku doradcy zawodowego w szkole lub placówce dyrektor wyznacza nauczyciela planującego i realizującego zadania z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego.

Ilość uczestników i czas trwania pojedynczej jednostki: brak informacji w rozporządzeniu. Należy domniemywać, że zarówno czas trwania jednostki zajęć jak i liczba ich uczestników będzie wynikać z organizacji doradztwa edukacyjno-zawodowego w szkole.

Warsztaty, porady i konsultacje

Te formy pomocy prowadzą nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści.

Porady, konsultacje, warsztaty, szkolenia dla rodziców uczniów i nauczycieli

Działania te mają wspierać rodziców i nauczycieli w rozwiązywaniu problemów wychowawczych i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejętności wychowawczych w celu zwiększenia efektywności pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla uczniów.

Udzielanie pomocy – algorytm działań

Osobą, do której należy planowanie i koordynowanie udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej jest wychowawca klasy (w placówkach, w których nie funkcjonuje szkoła jest nim dyrektor). Dyrektor może jednak wskazać inną osobę, która będzie wykonywała powyższe zadania.

Nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści rozpoznają indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz indywidualne możliwości psychofizyczne uczniów, w tym ich zainteresowania i uzdolnienia prowadząc w szczególności:

w szkole - obserwację pedagogiczna, w trakcie bieżącej pracy z uczniami mającą na celu rozpoznanie u nich:

trudności w uczeniu się, w tym – w przypadku uczniów klas I – III szkoły podstawowej – ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się;

szczególnych uzdolnień;

w gimnazjum i szkole ponadgimnazjalnej - doradztwo edukacyjno-zawodowe.

Nauczyciel, wychowawca grupy wychowawczej lub specjalista stwierdzają, że uczeń wymaga objęcia pomocą psychologiczno-pedagogiczną

Niezwłoczne udzielenie uczniowi tej pomocy w zakresie swoich kompetencji i prowadzonych przez siebie zajęć w trakcie bieżącej pracy z uczniem.

Poinformowanie o tym fakcie wychowawcy klasy.

Działania podejmowane przez wychowawcę

Wychowawca – jeśli stwierdzi taką potrzebę – informuje innych nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych lub specjalistów o potrzebie objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną w trakcie ich bieżącej pracy z uczniem.

W przypadku stwierdzenia, że konieczne jest objęcie ucznia dodatkową pomocą (klasa terapeutyczna, zajęcia specjalistyczne) wychowawca planuje i koordynuje udzielanie tej pomocy, w tym ustala:

formy udzielania tej pomocy, okres ich udzielania, wymiar godzin, w których poszczególne formy będą realizowane.

Planując udzielanie uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej wychowawca klasy współpracuje z rodzicami ucznia lub z nim samym, jeśli jest pełnoletni, a także – w zależności od potrzeb – z innymi nauczycielami, wychowawcami grup wychowawczych i specjalistami prowadzącymi zajęcia z uczniem, poradnią lub innymi osobami, z inicjatywy których pomoc psychologiczno-pedagogiczna może być uczniowi udzielana .

Osoby te są enumeratywnie wymienione w rozporządzeniu: uczeń, rodzice ucznia, dyrektor placówki, nauczyciele, wychowawcy grupy wychowawczej lub specjaliści prowadzący zajęcia z uczniem, pielęgniarka środowiska nauczania lub higienistka szkolna, poradnia, asystent edukacji romskiej, pomoc nauczyciela, pracownik socjalny, asystent rodziny, kurator sądowy.

Przykładowo, jeśli uczeń ma specyficzne trudności w uczeniu się, to z uwagi na charakter dysfunkcji wysoce wskazana jest współpraca wszystkich prowadzących z nim zajęcia nauczycieli i specjalistów. Natomiast, gdy problem dziecka będzie ograniczony do jednej sfery jego funkcjonowania np. będą występowały wyłącznie trudności w opanowaniu materiału z matematyki, nauczyciel tego przedmiotu, który rozpoznał trudności, niezwłocznie będzie udzielał uczniowi pomocy w trakcie bieżącej pracy z nim na lekcji, informując o tym wychowawcę klasy. W sytuacji, np. gdy konieczne będzie objęcie ucznia pomocą także w formie zajęć dydaktyczno-wyrównawczych, ustaleń dotyczących udziału ucznia w tych zajęciach będzie dokonywał wychowawca klasy we współpracy z nauczycielem matematyki.

Jeśli uczeń posiada orzeczenie lub opinię, to planując dla niego pomoc należy uwzględniać zawarte w nich zalecenia.

O potrzebie objęcia ucznia pomocą psychologiczno-pedagogiczną informuje się jego rodziców albo jego samego – jeśli jest już pełnoletni. Natomiast o ustalonych dla niego formach i okresie udzielania tej pomocy, a także wymiarze godzin, w których poszczególne formy będą realizowane, rodzice ucznia lub pełnoletni uczeń informowani są pisemnie.

Nad tym punktem – planowania przez wychowawcę form, okresu i wymiaru godzin zajęć specjalistycznych – warto się chwilę zatrzymać.

Możliwość zaspokojenia rzeczywistych potrzeb uczniów w kwestii pomocy psychologiczno-pedagogicznej jest iluzoryczna. Oczywiście wychowawca, nauczyciele, specjaliści mogą zaplanować określone zajęcia specjalistyczne dla uczniów ale to dyrektor ustala wymiar godzin poszczególnych form udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej, biorąc pod uwagę bardzo ograniczoną ilość godzin, które może przeznaczyć na ich realizację. Będą to przede wszystkim:

godziny przeznaczone w arkuszu organizacji na zajęcia z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej;

godziny do dyspozycji dyrektora (popularnie zwane „godzinami karcianymi”).

W praktyce, takie zajęcia jak korekcyjno-kompensacyjne, logopedyczne czy socjoterapeutyczne, będzie można organizować głównie w ramach „godzin karcianych”, wykorzystując (w dosłownym znaczeniu tego słowa) pracujących już w szkole nauczycieli posiadających dodatkowe uprawnienia (np. polonista – logopeda, pedagog szkolny –terapeuta itd.).

Z uzasadnienia MEN komentującego omawiane rozporządzenie.

Wpływ regulacji na sektor finansów publicznych, w tym budżet państwa i budżety jednostek samorządu terytorialnego.

Rozporządzenie nie spowoduje skutków finansowych dla budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego.

Wpływ regulacji na rynek pracy.

Rozporządzenie nie wpłynie bezpośrednio na rynek pracy.

A jeśli nie ma w szkole takich nauczycieli? Rzecznik Praw dziecka wnosił o wskazanie w przepisach kto powinien przejąć zadania poszczególnych specjalistów, w przypadku, gdy nie zostali oni zatrudnieni w szkole. Propozycja takiego zapisu nie została uwzględniona.

Oto argumentacja MEN:

zadania poszczególnych specjalistów określane są przez dyrektora szkoły, który odpowiada za organizacje pracy szkoły. W ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego dyrektor kontroluje wykonanie przydzielonych zadań przez poszczególnych pracowników szkoły. Należy również zauważyć, że szkoły współpracują z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym specjalistycznymi, m.in. w zakresie udzielania i organizowania pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Odrzucona została również propozycja obligatoryjnego zatrudnienia w szkołach doradców zawodowych oraz terapeutów pedagogicznych. Argumentacja MEN:

pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzielana jest w zależności od potrzeb. Zgodnie zart.39 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty dyrektor przedszkola, szkoły i placówki odpowiada za organizację pracy. Dyrektor ocenia kwalifikacje i przygotowanie merytoryczne zatrudnianych osób i na tej podstawie określa zakres obowiązków poszczególnych pracowników.

Dokumentowanie udzielania uczniom pomocy psychologiczno-pedagogicznej

Nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych i specjaliści udzielający uczniowi pomocy psychologiczno pedagogicznej prowadzą dokumentację zgodną z wytycznymi zawartymi w rozporządzeniu MENiS z dnia 19 lutego 2002 r. w sprawie sposobu prowadzenia przez publiczne przedszkola, szkoły i placówki dokumentacji przebiegu nauczania, działalności wychowawczej i opiekuńczej oraz rodzajów tej dokumentacji.

Dokumentacja ta, to dziennik zajęć, w którym odnotowuje się obecność uczniów na zajęciach i do którego wpisuje się:

nazwiska i imiona uczniów w porządku alfabetycznym;

indywidualny program pracy z uczniem, a w przypadku zajęć grupowych - program pracy grupy;

tematy przeprowadzonych zajęć;

ocenę postępów ucznia w odniesieniu do prowadzonych zajęć;

wnioski dotyczące dalszej pracy.

Indywidualny Program Edukacyjno-Terapeutyczny (IPET)

Planowanie i koordynowanie udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniowi posiadającemu orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, w tym ustalanie: form udzielania pomocy, okresu ich udzielania, wymiaru godzin, w którym poszczególne formy będą realizowane, jest zadaniem zespołu nauczycieli i specjalistów pracujących z uczniem. Ustalenia te są uwzględniane w opracowanym dla niego indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym.

Opracowuje go zespół po dokonaniu wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia, na okres, na jaki zostało wydane orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, nie dłuższy jednak niż etap edukacyjny.

Program opracowuje się w terminie 30 dni od dnia złożenia w szkole orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego lub 30 dni przed upływem okresu, na jaki został opracowany program poprzedni.

Zespół nie rzadziej niż raz w roku szkolnym dokonuje okresowej wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia, uwzględniając ocenę efektywności udzielanej mu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, oraz w miarę potrzeb, dokonuje modyfikacji programu.

Nie ma obligatoryjnego wzoru tego dokumentu. To jak będzie on wyglądał zależy od rodzaju niepełnosprawności, nasilenia niedostosowania, czy etapu edukacyjnego na którym znajduje się uczeń. Powinien zawierać jednak następujące elementy:

zakres dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia;

rodzaj i zakres zintegrowanych działań nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem, w tym w przypadku:

ucznia niepełnosprawnego – zakres działań o charakterze rewalidacyjnym;

ucznia niedostosowanego społecznie - zakres działań o charakterze resocjalizacyjnym;

ucznia zagrożonego niedostosowaniem społecznym – zakres działań o charakterze socjoterapeutycznym;

formy i metody pracy z uczniem;

ustalone przez dyrektora formy, sposoby i okres udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz wymiar godzin, w którym poszczególne formy pomocy będą realizowane;

działania wspierające rodziców ucznia oraz zakres współdziałania z poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, w tym poradniami specjalistycznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży;

zajęcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne oraz inne zajęcia odpowiednie ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne uczniów;

zakres współpracy nauczycieli i specjalistów z rodzicami uczniów.

Sensownym wydaje się dodanie następujących informacji:

metryczka z danymi dziecka: imię i nazwisko, rok urodzenia, nazwa placówki, etap edukacyjny, klasa, rok szkolny, numer orzeczenia, data jego wydania;

rozpoznanie wynikające z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego; opracowane wyniki rozpoznania z wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania: mocne, słabe strony, trudności i ich przyczyny;

opis grupy szkolnej, do której uczęszcza dziecko;

tygodniowy rozkład zajęć.

IPET:

nie jest programem nauczania;

łączy funkcję dydaktyczno - wychowawczą z funkcją terapeutyczną, czyli zawiera cele edukacyjne i terapeutyczne;

uwzględnia zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego oraz potrzeby określone w wielospecjalistycznej ocenie poziomu funkcjonowania dziecka.

Specjaliści

Pomocy psychologiczno-pedagogicznej mają udzielać uczniom nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści. Termin "specjaliści", używany w rozporządzeniu odnosi się w szczególności do zatrudnionych w przedszkolu, szkole lub placówce: psychologów, pedagogów, logopedów, doradców zawodowych i terapeuci pedagogiczni . Oto ich określone przez ustawodawcę zadania.

Pedagog, psycholog

prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów, w tym diagnozowanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów w celu określenia przyczyn niepowodzeń edukacyjnych oraz wspierania mocnych stron uczniów;

diagnozowanie sytuacji wychowawczych w przedszkolu, szkole lub placówce w celu rozwiązywania problemów wychowawczych oraz wspierania rozwoju uczniów;

udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej w formach odpowiednich do rozpoznanych potrzeb;

podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży;

minimalizowanie skutków zaburzeń rozwojowych, zapobieganie zaburzeniom zachowania oraz inicjowanie różnych form pomocy w środowisku szkolnym i pozaszkolnym uczniów;

inicjowanie i prowadzenie działań mediacyjnych i interwencyjnych w sytuacjach kryzysowych;

pomoc rodzicom i nauczycielom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych możliwości, predyspozycji i uzdolnień uczniów;

wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Logopeda

diagnozowanie logopedyczne, w tym prowadzenie badań przesiewowych w celu ustalenia stanu mowy uczniów;

prowadzenie zajęć logopedycznych oraz porad i konsultacji dla uczniów i rodziców w zakresie stymulacji rozwoju mowy uczniów i eliminowania jej zaburzeń;

podejmowanie działań profilaktycznych zapobiegających powstawaniu zaburzeń komunikacji językowej we współpracy z rodzicami uczniów;

wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Doradca zawodowy

systematyczne diagnozowanie zapotrzebowania uczniów na informacje edukacyjne i zawodowe oraz pomoc w planowaniu kształcenia i kariery zawodowej;

gromadzenie, aktualizacja i udostępnianie informacji edukacyjnych i zawodowych właściwych dla danego poziomu kształcenia;

prowadzenie zajęć związanych z wyborem kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniem kształcenia i kariery zawodowej;

koordynowanie działalności informacyjno-doradczej prowadzonej przez szkołę i placówkę;

współpraca z innymi nauczycielami w tworzeniu i zapewnieniu ciągłości działań w zakresie doradztwa edukacyjno--zawodowego;

wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

W przypadku braku doradcy zawodowego w szkole lub placówce dyrektor wyznacza nauczyciela planującego i realizującego zadania z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego.

Terapeuta pedagogiczny

prowadzenie badań i działań diagnostycznych uczniów z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub specyficznymi trudnościami w uczeniu się;

prowadzenie zajęć korekcyjno-kompensacyjnych oraz innych zajęć o charakterze terapeutycznym;

podejmowanie działań profilaktycznych zapobiegających niepowodzeniom edukacyjnym uczniów, we współpracy z rodzicami uczniów;

wspieranie nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i innych specjalistów w udzielaniu pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

WSPÓŁPRACA Z PORADNIAMI PSYCHOLOGICZNO-PEDAGOGICZNYMI

Naturalnym sprzymierzeńcem pedagoga w jego pracy są (w każdym razie powinny być) poradnie psychologiczno – pedagogiczne.

Zgodnie z Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych, publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym publiczne poradnie specjalistyczne, udzielają dzieciom, od momentu urodzenia, i młodzieży pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, udzielają rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej związanej z wychowywaniem i kształceniem dzieci i młodzieży, a także wspomagają przedszkola, szkoły i placówki w zakresie realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.

Do zadań poradni należy w szczególności:

diagnozowanie dzieci i młodzieży w szczególności w celu określenia ich indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych, wyjaśnienia mechanizmów ich funkcjonowania w odniesieniu do zgłaszanego problemu oraz wskazania sposobu rozwiązania tego problemu;

udzielanie dzieciom i młodzieży oraz rodzicom bezpośredniej pomocy psychologiczno-pedagogicznej w tym:

prowadzenie terapii dzieci i młodzieży oraz ich rodzin;

udzielanie wsparcia dzieciom i młodzieży wymagającym pomocy psychologiczno-pedagogicznej lub pomocy w wyborze kierunku kształcenia i zawodu oraz planowaniu kształcenia i kariery zawodowej;

udzielanie pomocy rodzicom w rozpoznawaniu i rozwijaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz indywidualnych możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży oraz w rozwiązywaniu problemów edukacyjnych i wychowawczych;

realizowanie zadań profilaktycznych oraz wspierających wychowawczą i edukacyjną funkcję przedszkola, szkoły i placówki, w tym wspieranie nauczycieli w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych:

udzielanie nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych lub specjalistom, pomocy w:

rozpoznawaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci i młodzieży, w tym w rozpoznawaniu ryzyka wystąpienia specyficznych trudności w uczeniu się u uczniów klas I–III szkoły podstawowej,

planowaniu i realizacji zadań z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego,

rozwijaniu zainteresowań i uzdolnień uczniów;

współpraca z przedszkolami, szkołami i placówkami w udzielaniu i organizowaniu przez nie pomocy psychologiczno-pedagogicznej oraz opracowywaniu i realizowaniu indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych oraz indywidualnych programów zajęć rewalidacyjno-wychowawczych;

współpraca w określeniu niezbędnych do nauki warunków, sprzętu specjalistycznego i środków dydaktycznych, w tym wykorzystujących technologie informacyjno-komunikacyjne, odpowiednich ze względu na indywidualne potrzeby rozwojowe i edukacyjne oraz możliwości psychofizyczne dziecka niepełnosprawnego albo pełnoletniego ucznia niepełnosprawnego;

udzielanie nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych lub specjalistom pomocy w rozwiązywaniu problemów dydaktycznych i wychowawczych

podejmowanie działań z zakresu profilaktyki uzależnień i innych problemów dzieci i młodzieży;

prowadzenie edukacji dotyczącej ochrony zdrowia psychicznego wśród dzieci i młodzieży, rodziców i nauczycieli;

udzielanie, we współpracy z placówkami doskonalenia nauczycieli i bibliotekami pedagogicznymi, wsparcia merytorycznego nauczycielom, wychowawcom grup wychowawczych i specjalistom;

organizowanie i prowadzenie wspomagania przedszkoli, szkół i placówek w zakresie realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych.

pomoc w diagnozowaniu potrzeb przedszkola, szkoły lub placówki;

ustalenie sposobów działania prowadzących do zaspokojenia potrzeb przedszkola, szkoły lub placówki;

zaplanowanie form wspomagania i ich realizację;

wspólna ocena efektów i opracowanie wniosków z realizacji zaplanowanych form wspomagania.

Wymienione zadania poradnie realizują przez :

porady i konsultacje;

udział w spotkaniach odpowiednio nauczycieli, wychowawców grup wychowawczych i specjalistów;

udział w zebraniach rad pedagogicznych;

indywidualne lub grupowe zajęcia terapeutyczne dla dzieci i młodzieży;

terapię rodziny;

grupy wsparcia;

prowadzenie mediacji;

interwencje kryzysowe;

warsztaty;

wykłady i prelekcje;

działalność informacyjno-szkoleniową;

Jak widać zakres działań poradni psychologiczno-pedagogicznych jest bardzo szeroki, co otwiera duże możliwości - nie zawsze w pełni wykorzystywane - owocnej współpracy ze szkolnymi pedagogami. W praktyce szkolnej najczęściej korzystają oni z opinii i orzeczeń wydanych przez poradnię, do której kierują dziecko z własnej inicjatywy, na wniosek nauczyciela bądź rodzica.

Warto przypomnieć, że tylko rodzic decyduje o tym czy udać się z dzieckiem do poradni czy nie.

Pedagog, nauczyciel, może jedynie sugerować konieczność przeprowadzenia badań psychologiczno – pedagogicznych dziecka, ale decyzja zależy tylko do rodzica.

Co więcej, także od jego dobrej woli zależy, czy już uzyskaną opinię czy orzeczenie przekaże szkole czy też nie.

Poradnie wydają opinie w sprawach

Wcześniejszego przyjęcia dziecka do szkoły podstawowej oraz odroczenia rozpoczęcia spełniania obowiązku szkolnego.

Wczesnego wspomagania rozwoju dziecka.

Objęcia ucznia nauką w klasie terapeutycznej.

Dostosowania wymagań edukacyjnych wynikających z programu nauczania do indywidualnych potrzeb psychofizycznych i edukacyjnych ucznia, u którego stwierdzono zaburzenia i odchylenia rozwojowe lub specyficzne trudności w uczeniu się, uniemożliwiające sprostanie tym wymaganiom.

Zwolnienia ucznia z wadą słuchu lub z głęboką dysleksją rozwojową z nauki drugiego języka obcego.

Udzielenia zezwolenia na indywidualny program lub tok nauki.

Przyjęcia ucznia gimnazjum do oddziału przysposabiającego do pracy.

Przyjęcia do klasy pierwszej szkoły ponadgimnazjalnej: zasadniczej szkoły zawodowej, liceum ogólnokształcącego, liceum profilowanego i technikum, a także klasy pierwszej szkoły średniej na podbudowie programowej szkoły zasadniczej, szkoły policealnej i szkoły pomaturalnej, kandydata z problemami zdrowotnymi, ograniczającymi możliwości wyboru kierunku kształcenia ze względu na stan zdrowia.

Przystąpienia ucznia lub absolwenta z zaburzeniami i odchyleniami rozwojowymi lub ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się odpowiednio do sprawdzianu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w szkole podstawowej, egzaminu przeprowadzanego w ostatnim roku nauki w gimnazjum, egzaminu maturalnego lub egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe, w warunkach i formie dostosowanych do indywidualnych potrzeb psychofizycznych ucznia lub absolwenta.

Opinie takie wydaje się na pisemny wniosek rodziców dziecka albo pełnoletniego ucznia, którego opinia dotyczy.

Kopię opinii poradnia może przekazać szkole do której dziecko albo pełnoletni uczeń uczęszcza ale tylko na na pisemny wniosek odpowiednio rodziców albo pełnoletniego ucznia.

Opinia poradni powinna zawierać między innymi:

określenie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dziecka albo pełnoletniego ucznia oraz opis mechanizmów wyjaśniających funkcjonowanie dziecka albo pełnoletniego ucznia, w odniesieniu do problemu zgłaszanego we wniosku o wydanie opinii;

stanowisko w sprawie, której dotyczy opinia, oraz szczegółowe jego uzasadnienie;

wskazania dla nauczycieli dotyczące pracy z dzieckiem albo pełnoletnim uczniem;

wskazania dla rodziców dotyczące pracy z dzieckiem albo wskazania dla pełnoletniego ucznia, które powinien stosować w celu rozwiązania zgłaszanego problemu;

Orzeczenia wydają działające w poradniach zespoły orzekające. Orzeczenia te dotyczą

Kształcenia specjalnego.

Nauczania indywidualnego.

Jeżeli uczeń kierowany jest na badania w celu stwierdzenia ( potwierdzenia ) zaburzeń i odchyleń rozwojowych lub specyficznych trudności w uczeniu się opinia powinna być pisana przez wychowawcę i nauczyciela zgłaszającego problem ( przeważnie polonisty ).

Może ona zawierać następujące informacje :

Jakiego rodzaju trudności w pisaniu i czytaniu ma uczeń i czy występują one od początku nauki.

Czy umie czytać ze zrozumieniem i samodzielnie pracować z tekstem.

Czy dobrze zna zasady pisowni.

Jakie uzyskuje wyniki w nauce.

Z jakich przedmiotów oprócz języka polskiego ma trudności.

Jak funkcjonuje w zespole klasowym.

Jak się zachowuje podczas odpowiedzi.

Czy regularnie uczęszcza do szkoły – czy odrabia zadania.

Czy wykonywał ćwiczenia korekcyjno – kompensacyjne zalecane przez reedukatora lub polonistę..

Jeżeli uczeń kierowany jest na zespół orzekający, opinia również powinna być pisana przez wychowawcę i nauczyciela zgłaszającego problem ( oczywiście pedagog, logopeda, reedukator, mogą dołaczyć własne uwagi ).

Może ona zawierać następujące informacje :

Czy wcześniej był składany wniosek do Zespołu Orzekającego, kiedy i czego dotyczył.

Charakterystyka ucznia.

zachowanie ( jeśli występują zaburzenia zachowania i zaburzenia emocjonalne należy opisać jak one się przejawiają )

opis zaobserwowanych objawów stanu zdrowia

czy choroba ucznia wpływa na jego funkcjonowanie w szkole

postępy w nauce

Czy rodzice wykazuja zainteresowanie postępami dziecka w nauce, współpracują z nauczycielami, stosują się do zaleceń specjalistów opiekujących się dzieckiem.

Wszystkie potrzebne pisma ( wzór opinii, wniosku dla rodzica, zaświadczenia lekarskiego ) powinny być dostępne w poradni.

Choć nie wynika to bezpośrednio z zapisów zawartych w rozporządzeniach, to wydaje się, że rolą pedagoga szkolnego powinno być czuwanie aby wskazane w opiniach i orzeczeniach zalecenia dotyczące pracy i postępowania z dzieckiem były przez nauczycieli respektowane.

Jeżeli zalecenia te są sformułowane zbyt ogólnikowo, to pedagog na podstawie otrzymanej diagnozy powinien je sprecyzować i przedstawić uczącym.