Określenie „Sybirak” ma dwa znaczenia. W Rosji nazywa się tak mieszkańców Syberii. Natomiast w Polsce miano Sybiraka noszą ci, którzy byli zesłani i przymusowo osiedleni na obszarach północnej Rosji, Syberii i  Kazachstanu, skąd część nigdy nie wróciła.

            Na Syberii Polacy znaleźli się po raz pierwszy jako jeńcy wojenni w pierwszej połowie XVII wieku. Jednak właściwa historia polskich Sybiraków zaczyna się po klęsce  konfederatów barskich w latach 1768 - 1772. Kolejne fale zesłań to wiek XIX. Władze carskie karały Polaków zsyłkami m.in. za uczestnictwo w spiskach, powstaniach narodowych, konspiracji. Najwięcej Polaków trafiło na Syberię w wyniku klęski powstania styczniowego w latach 1863-1867. Oblicza się, że zesłano wtedy 16,8 tys. Polaków oraz 1,8 tys. towarzyszących im osób, najczęściej członków rodzin.

            W ostatnim dwudziestoleciu XIX wieku zsyłani byli głównie uczestnicy nielegalnego ruchu rewolucyjnego. Od początku XX wieku liczba zesłańców systematycznie rosła. Wśród nich byli ludzie skazani przez sądy oraz wygnani w drodze decyzji administracyjnej. W 1910r. na Syberii przebywało od 48 do 52 tys. Polaków.

Zesłania epoki stalinowskiej dotknęły ludzi różnych narodowości. Byli oni ofiarami rosyjskiego system gułagów (GUŁAG czyli Gławnoje Uprawlenije Łagieriej), który stanowił państwo w państwie. Funkcjonariusze mogli samodzielnie decydować nawet o rozstrzelaniu. Po wielu aresztowanych ginął wszelki ślad i ciągle jeszcze trudno oszacować liczbę ofiar – tych, co na Syberii zmarli i tych, którym udało się przeżyć.

 Masowe zsyłki Polaków zaczęły się po 17 września 1939 r., gdy ziemie polskie znalazły się pod panowaniem radzieckim. Celem zesłań było zlikwidowanie warstwy przywódczej narodu. Działania władz sowieckich odbywały się według następującego planu. Najpierw przeprowadzono akcję aresztowań tzw. „elementów kontrrewolucyjnych”, do których zaliczano przedstawicieli władzy (oficerów, policjantów, urzędników), właścicieli ziemskich, fabrykantów. Równocześnie dokonano ewidencjonowania ich rodzin i różnych polskich środowisk społecznych, a następnie przeprowadzono akcje deportacyjne.

Pierwsza deportacja została przeprowadzona w nocy z 9/10 lutego 1940r., przy mrozie dochodzącym do -40 stopni Celsjusza. Deportowani, całkowicie zaskoczeni, mieli dwie godziny na przygotowanie się do wyjazdu (często dawano im na to zaledwie kilkadziesiąt, czy nawet kilkanaście minut). Wywożono wówczas przede wszystkim osadników wojskowych i urzędników wszystkich szczebli władzy na tereny północnej Rosji. Transport odbywał się wagonami towarowymi. Zimno i brak żywności powodowały, że śmiertelność w czasie wywózki sięgała 8%. Wywieziono wówczas ok. 220 tysięcy ludzi.

Drugą akcję deportacyjną przeprowadzono w nocy z 12/13 kwietnia 1940r. Objęła ona głownie rodziny aresztowanych. Deportowano wtedy głównie kobiety i dzieci, które przewieziono do Kazachstanu w liczbie około 320 tysięcy osób.

Trzecia akcja deportacyjna objęła tzw. bieżeńców, czyli tych, którzy znaleźli się na ziemiach wschodnich, uciekając przed Niemcami. Przeprowadzono ją w nocy z 29/30 czerwca 1940r. Wywożono ich głównie na Syberię (wywieziono 240 tys. osób).

Rosjanie nawet po II wojnie światowej nie zaprzestali zesłań, które były kontynuowane do 1956r. i oblicza się, że łącznie wywieziono ok. 1.350 tysięcy Polaków. Do dziś strona rosyjska nie podała wiarygodnych danych, dotyczących liczby więzionych i wysiedlonych z terenów włączonych do ZSRR.  

Gimnazjum im. Sybiraków w Jerzmankach od ponad pięciu lat z dumą nosi swoje imię. Od chwili przyjęcia Patrona w dniu 29.01.2010r. podejmujemy różnorakie działania mające na celu przekazywanie pamięci o Sybirakach młodemu pokoleniu. Do najważniejszych inicjatyw szkoły należą:

·         Marsze Sybirackie Ziemi Zgorzeleckiej.

·         Wigilie Sybirackie.

·         Święto Szkoły i szkolny turniej wiedzy o Patronie.

·         Zorganizowanie III Zjazdu Szkół i Placówek noszących imię Sybiraków.

·         Uczestnictwo w zjazdach w Nowym Sączu, Augustowie, Toruniu i Bolesławcu.

·         Gminny konkurs historyczno-geograficzno-recytatorski dla szkół podstawowych o Sybirakach i Związku Sybiraków.

·         Żywe lekcje historii – spotkania uczniów z Sybirakami.

·         Wykonanie i stała ekspozycja prac i materiałów o Sybirakach i Syberii na szkolnych korytarzach.

·         Stworzenie „Ściany Pamięci” w holu szkoły oraz w gabinecie historii.

·         Prowadzenie szkolnej kroniki sybirackiej.

·         Wykonanie Księgi Pamięci Sybiraków Ziemi Zgorzeleckiej.

·         Upamiętnianie uroczystości sybirackich w antyramach ze zdjęciami obok gabinetu historii.

·         Uczestnictwo Pocztu Sztandarowego w uroczystościach patriotycznych i religijnych poświęconych Sybirakom – w rocznice deportacji.